تأثیر یوگا و پیلاتس بر عملکرد حرکتی سالمندان

اهداف: سالمندی دوره ای است که با تغییرات فرسایشی تدریجی، پیشرونده و خودبه خودی، در بیشتر دستگاه ها و عملکردهای فیزیولوژیک بدن همراه است. از این تغییرات، می توان به تغییرات در دستگاه های درگیر در کنترل تعادل اشاره کرد که می تواند سالمندان را در معرض صدمات جدی ناشی از کاهش تعادل از جمله شکستگی های استخوانی قرار دهد و جامعه را متحمل هزینه های درمانی بالایی کند. ازاین رو، هدف از این تحقیق بررسی عملکرد حرکتی سالمندان به دنبال تمرینات یوگا و پیلاتس بود.  مواد و روش ها: این تحقیق نیمه تجربی با استفاده از طرح پیش آزمون-پس آزمون گروه های تصادفی انجام شد که در آن مردان سالمند چاق بالای 60 سال (1/6±62/2 سال) به صورت تصادفی به 3 گروه تمرینات یوگا (21 نفر)، گروه پیلاتس (20 نفر) و کنترل (20 نفر) تقسیم شدند. تمرینات یوگا به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته انجام می شد و شامل تمرینات آسانا، تمرینات پرانایاما و تمرینات مراقبه بود. جلسات تمرین پیلاتس به سه مرحله گرم کردن، تمرینات اصلی و بازگشت به حالت اولیه تقسیم و تمرینات در حالات مختلف خوابیده، نشسته و ایستاده اجرا می شد. حرکات از ساده شروع و به تدریج بر شدت آنها افزوده می شد. تمرینات پیلاتس نیز به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته انجام می شد. در این پژوهش، آزمون های عملکرد حرکتی (آزمون قدرت عضلانی اندام تحتانی، تعادل ایستا، تعادل پویا و انعطاف بدنی) به کار گرفته شد و برای تجزیه وتحلیل داده ها، آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی توکی مورداستفاده قرار گرفت. برای سنجش تعادل ایستا برحسب ثانیه و صدم ثانیه از آزمون استورک استفاده شد. در این آزمون سالمند روی کف پای برتر می ایستاد و کف پای دیگر خود را روی کناره داخلی زانوی پای اتکا به گونه ای قرار می داد که انگشتان کاملاً روبه پایین و دست ها در طرفین روی تاج خاصره قرار گیرد. با علامت آزمونگر آزمودنی پاشنه پای برتر را از روی زمین بلند و تاجایی که می توانست تعادل خود را حفظ می کرد. برای سنجش انعطاف پذیری از آزمون ولز استفاده شد. آزمودنی با پاهای کاملاً کشیده روی زمین می نشست و کف پاهایش را به جعبه انعطاف سنج می چسباند و با خم کردن بدن به جلو بدون خم کردن زانوها، با کمک نوک انگشتان هر دو دست اهرم روی جعبه را به طرف جلو حرکت می داد و تا جای ممکن به جلو خم می شد. برای اندازه گیری تعادل پویا، آزمون بالا و پایین رفتن از پله به کارگرفته شد. در این آزمون، آزمودنی ها هفت بار از یک صندلی با ارتفاع 20 سانتی متر بالا و پایین می روند. فرد با یک پا بالا می رود و به دنبال آن پای دیگر را به بالای صندلی می برد و درادامه، ابتدا پای اول و درنهایت، پای دیگر را پایین می آورد. هربار تکرار این حرکات یک مرتبه محسوب می شد و زمانی که آزمودنی هفت مرتبه این کار را انجام می داد، رکورد زمانی ثبت می شد. برای سنجش قدرت عضلانی پایین تنه و پاها، آزمون صندلی ایستاده مورداستفاده قرار گرفت. آزمودنی درحالی که لبه یک صندلی نشسته بود، طی 30 ثانیه می بایست تا حد توان خود می ایستاد و دوباره به وضعیت نشسته برمی گشت. میانگین تعداد دفعات انجام این حرکت در دو دوره زمانی 30 ثانیه ای به عنوان رکورد نهایی محسوب می شد. برای تحلیل داده ها، از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد پروتکل تمرینی پیلاتس و یوگا موجب افزایش وزن عضلات و کاهش درصد چربی در اندام تحتانی آزمودنی­ ها می شود (0/05≥p) و بهبود معنی داری در نمرات آزمون تعادل ایستا، پویا، قدرت عضلانی اندام تحتانی و انعطاف بدنی به وجود می آورد (0/05≥p). این در حالی است که اختلاف معنی داری بین دو گروه تجربی در بهبود عوامل مذکور گزارش نشد (0/05≤p). نتیجه گیری: براساس یافته های این پژوهش، به کارگیری تمرینات یوگا و پیلاتس تعادل ایستا و پویا، قدرت عضلانی اندام تحتانی و... بهبود می بخشد. ازآنجایی که بهبود متغیرهای عملکرد حرکتی مذکور تأثیر بسزایی در جلوگیری از افتادن سالمندان دارد؛ بنابراین، به کارگیری این تمرینات برای سالمندان توصیه می شود.